Tridesetih godina prošlog veka, osnovan je pokret koji je argumentovano ukazivao na to da velika primena sintetičkih hemijskih sredstava čiji se ostaci zadržavaju u hrani, biljkama i zemljištu trajno utiče na pogoršanje životne okoline a samim tim na zdravlje sadašnjih i budućih generacija.

Pokret se zalagao za preobražaj konvencionalne (klasične) poljoprivredne proizvodnje u organsku, sa naglaskom na primenu organskih đubriva i isključivanje sintetičkih pesticida iz postupka primarne proizvodnje. Pored toga što nisu postojali pouzdani dokazi da je hrana proizvedena konvencionalnim postupkom, uz primenu veštačkih đubriva i pesticida, štetna po zdravlje i što su prinosi kod organske proizvodnje niži a rizici veći, organski koncept ipak je prihvaćen. Doduše, kod nas za oko ½ veka kasnije.

Vremenom se proširio broj proizvođača tako da je sada, u zemljama EU, sve više površina poljoprivrednog zemljišta sa proizvodnjom hrane po principima organske poljoprivrede. Organski postupak proizvodnje prihvaćen je u mnogim drugim zemljama sveta tako da već postoje udruženja poljoprivrednika, prerađivača i proizvođača organskih đubriva i prirodnih pesticida. Osnovan je Međunarodni savez pokreta organske poljoprivrede (IFOAM) sa sedištem u Nemačkoj. Pored toga što okuplja pripadnike ovog pokreta, ova organizacija definiše standarde proizvodnje, prerade, trgovine i kontrole zdrave hrane.

Ozdravljenje agrosistema

Svetska organizacija za hranu FAO dala je sledeću definiciju organske proizvodnje hrane: „Organska proizvodnja je sistem upravljanja koji promoviše ozdravljenje agrosistema uključujući biodiverzitet, biološke cikluse i naglašava korišćenje metoda koji u najvećoj meri isključuju korišćenje inputa (đubriva, sredstava zaštite i drugih komponenata) proizvedenih van farme. Ovo se zasniva na korišćenju agrotehničkih mera, biloških i mehaničkih metoda kad god je to moguće, umesto korišćenja agrohemikalija za ispunjenje specifičnih funkcija u okviru sistema“.

Evropska ekonomska zajednica je 24. juna 1991. usvojila zakonsku odredbu (br. 2092/91) o organskoj proizvodnji i preradi poljoprivrednih proizvoda. Ovom uredbom dati su standardi, procedure proizvodnje i kontrole ekološke hrane. Ovo se smatra velikom pobedom Pokreta za ekološku hranu.

Organski proizvodi su velika grupa proizvoda – svežih ili prerađenih, poreklom od plodova ili delova biljaka koji su prikupljeni od divljih biljaka ili su proizvedeni na na farmama. Za razliku od konvencionalnog postupka, u procesu proizvodnje i prerade ovih proizvoda ne koriste se sredstva dobijena sintezom u hemiskoj industriji (zbog čega se i ne mogu naći u prirodi) a takođe je i celokupni proces proizvodnje, prerade, skladištenja i transporta podvrgnut sistematskoj kontroli ovlašćene institucije koja za ovu vrstu robe izdaje sertifikat.

Prelazak sa konvencionalne na organsku proizvodnju obavlja se u trajanju od jedne do tri godine. Za to vreme, proizvođači počinju da primenjuju organska đubriva, prirodne pesticide i druge postupke predviđene za ovu proizvodnju.

Obavezan program „obuke“

Proizvođači koji odluče da se bave organskom proizvodnjom obavezno prolaze kroz program upoznavanja sa procedurom proizvodnje i kontrole. Oni, najpre moraju da se upoznaju sa najvažnijim postupcima i uslovima za dobijanje sertifikata. Kasnije se program obuke proširuje kako bi kod proizvođača postepeno došlo do preokreta u načinu razmišljanja tako da ovaj program prihvate sa razumevanjem i dosledno primenjuju organski postupak gajenja.

Pored primene organskih đubriva i pesticida prirodnog porekla, organski proizvodi podvrgnuti su detaljnom inspecijskom postupku što ih značajno razlikuje od konvencionalnih proizvoda. Inspecijski postupak obavlja se u nekoliko faza.

Preliminarna inspekcija obavlja se posle podnošenja zahteva od pojedinih ili grupe – udruženja proizvođača. Tom prilikom utvrđuje se da li postoje uslovi za gajenje prema proceduri organske proizvodnje: mora da postoji jasna namera proizvođača da započne ili održava organski postupak gajenja, da poseduje i primenjuje organska đubriva. Konačno važan je opšti utisak da se ova procedura može u potpunosti sprovesti.

Redovna inspekcija obavlja se pošto se prijavi konkretna proizvodnja za tekuću godinu. To podrazumeva posetu svakom proizvođaču i svakoj parceli, kako bi se obavio bi se obavio detaljan pregled i utvrili postupci obrade, đubrenja i zaštite. Sa proizvođačem se razgovara i, prema potrebi uzimaju uzorci zemljišta i delova voćaka za analize. Utvrđuje se i da li su proizvođači upoznati sa postupkom organske proizvodnje, postoji li ispravno postavljena interna kontrola, jesu li parcele ucrtane u karte, postoje li odgovarajući ugovori između učesnika u proizvodnji i „otkupu“, kako se sprovodi procedura berbe i transporta plodova. Nakon toga, prave se detaljni zapisnici.

Sertifikat daje inspekcija

Inspekcija potom donosi odluku o tome kojim proizvođačima može da prizna proizvodnju kao organsku, kod kojih je potrebno da se obavi period konverzije, a koji su odbijeni zbog nepoštovanja procedure. Proizvođači za koje se utvrdi da u potpunosti zadovoljavaju sve uslove dobijaju odgovarajući sertifikat za procenjenu količinu plodova koji važi samo za tu godinu. Proizvođači su dužni da prijavu proizvodnje obnavljaju svake godine a inspecijski postupak je jednom ili dva puta godišnje.

Gotove proizvode ili poluproizvode proizvođač može da etiketira ili na neki drugi način obeleži oznakom Organski proizvod, sa naznakom institucije koja je obavila kontrolu. Ovi proizvodi se prodaju na već formiranom tržištu, po višim cenama od konvencionalnih proizvoda.

Izvor: „Organska proizvodnja hrane na malom posedu - Bašta za zdravlje“ posebno izdanje revije „Moć prirode“