ENGLISH
“Veštačko azotno đubrivo je dobro za očeve i loše za sinove” – holandska izreka.
Da bi se bolje razumeli pravi razlozi degradacije zemljišta u evropskim i drugim zemljama, od velikog značaja je nedavno objavljeno istraživanje grupe naučnika sa Univerziteta Ilinoj u SAD.
U dva izveštaja objavljena u časopisu JEQ (Journal of Environmental Quality) i sa nešto širim prikazom u onlajn časopisu Grist pod naslovom - NOVO ISTRAŽIVANjE: SINTETIČKI AZOT RAZARA KARBON U ZEMLjIŠTU I POTKOPAVA ZDRAVLjE ZEMLjIŠTA - oni iznose rezultate svog istraživanja koji će imati ogroman značaj za budućnost poljoprivrede.
Ovaj tim naučnika (Richard Mulvaney, Saeed Khan, i Tim Ellsworth) zapravo dovodi u sumnju dosadašnje verovanje da sintetički azot (u mineralnom đubrivu) povećava sadržaj karbona (ugljenika) u zemljištu i nalazi da je situacija zapravo obrnuta - da sintetički azot smanjuje količinu organske materije u zemljištu.
Prema njihovim istraživanjima, sintetičko azotno đubrivo, korišćeno kroz duži vremenski period, ima štetan uticaj na plodnost i zdravlje zemljišta. U najkraćem oni nalaze da sintetičko azotno đubrivo podstiče razvoj mikroba u zemljištu koji se hrane organskom materijom čime se smanjuje sadržaj organske materije u zemljištu. Razlaganjem organske materije u zemljištu njegova sposobnost da zadrži organski azot opada; veliki deo azota onda otiče i zagađuje nadzemne vode u formi nitrata dok jedan deo odlazi u atmosferu u obliku azotnog oksida, koji je kao gas sa efektom staklene baste skoro 300 puta opasniji od ugljen-dioksida (u pogledu zarobljavanja sunčeve toplote i povećavanja globalnog zagrevanja – prim.).
Smanjivanjem sadržaja organske materije, zemljište postaje podložno kompaktizaciji (stvrdnjavanju) čime se ograničava rast korena biljaka, dok samo zemljište ima sve manju sposobnost da zadrži vodu u svom sastavu i postaje zavisno od irigacije; u isto vreme takvo zemljište postaje ranjivo na padavine (oticanje vode preko polja) i podložno eroziji.
Autori studije navode da njihovo otkriće zapravo nije novo i da su i drugi istrazivači otkrili da sintetički azot ima štetno dejstvo na zdravlje zemljišta. Grist navodi citat iz knjige čuvenog britanskog agronoma Alberta Hauarda - The Soil and Health, iz 1947 – u kome on navodi da korišćenje veštačkog đubriva, posebno sintetičkog azota, nanosi neizrecivu štetu: “Prisustvo dodatnog kombinovanog azota u formi koja je laka za asimilovanje, stimuliše rast plesni i drugih organizama koji u potrazi za organskom materijom potrebnom za energiju i za izgradnju mikrobialnog tkiva, prvo koriste humus pa onda otpornu organsku materiju, što cementira čestice zemljišta.”
Ovaj zaključak već dugo kruži u redovima organskih farmera. U stručnom eseju koji je objavljen u antologiji radova "Fatal Harvest Reader" iz 2002-ge godine, organski farmer Džejson Mekini kaže:
“Veštačko đubrivo počinje razaranje biodiverziteta zemljišta sa umanjivanjem uloge bakterija koje vezuju azot i povećanjem uloge svega što se hrani azotom. Ovi organizmi onda ubrzavaju dekompoziciju organske materije i humusa. Kako opada količina organske materije menja se fizička struktura zemljišta. Sa manje pora i manje sunđerastog kvaliteta zemljište postaje manje efikasno u zadržavanju vode i vazduha. Potrebno je više navodnjavanja. Voda otiče kroz zemljište povlačeći sa sobom hranljive materije koje više nemaju efektivnu podlogu za koju bi se držale. Sa manje raspoloživog kiseonika usporava se rast mikrobiologije zemlje i složeni ekosistem biološke razmene se urušava.”
Razultati istraživanja o zadržavanju azota u zemljištu na eksperimentalnim poljima, do kojih su došli ovi istraživači, poklapaju se sa rezultatima iz prakse: umesto da se količina azota u zemljištu sve više povećava dodavanjem sintetičkog azota – sadržaj azota u zemljištu opada. Jedini zaključak po njima je da gubitak organske materije u zemljištu dovodi do opadanja sposobnosti zemljišta da zadrži azot, pa zemljište tokom vremena traži sve veće i veće dodatne količine sintetičkog azota (da ne bi došlo do opadanja prinosa – prim.).
Iako su ovakvi razultati bili česti u naučnim istraživanjima oni su retko bili priznati, kaže ova grupa naučnika, verovatno zato što je praksa korišćenja mineralnog azotnog đubriva bila više usmerena ka sticanju kratkoročne ekonomske dobiti, a manje ka obezbeđivanju održivosti zdravog poljoprivrednog zemljišta.
Autor: Ratko Karolić
Izvor: Zdrava Srbija
