Đubrenje u organskoj poljorivredi definiše se kao usmereno snabdevanje zemljišta i pravovremeno obezbeđivanje biljaka hranljivim materijama, vodeći računa o njihovim gubicima. Na taj način prednost se daje đubrenju zemljišta, a ne đubrenju gajenog useva. Pravilnim korišćenjem hraniva uspostavlja se plodnost zemljišta na agronomskom i ekonomski prihvatljivom nivou, što je preduslov za uspešnu organsku proizvodnju.

Rezultati istraživanja organske, konvencionalne i biodinamičke proizvodnje (DOK ogledi, Švajcarska), pokazali su da organska proizvodnja značajno popravlja plodnost i biološka svojstva zemljišta. Analizom dobijenih rezultata utvrđena je veća efikasnost u produkciji organske materije biljaka i povećana aktivnost mikroorganizama zemljišta. Kao posledica specifičnog sistema kruženja materije u agroekosistemu unošenje pojedinih hraniva, posebno P i K, najčešće je limitirano njihovim iznošenjem prinosom. Ograničena pristupačnost N iz organskih đubriva i neophodnost njegovog obezbeđivanja gajenim leguminoznim biljkama utiče na odabir useva i tehnologiju proizvodnje.

Velika pažnja mora da se posveti obezbeđivanju i kontroli sadržaja lakopristupačnog oblika N u zemljištu, kao nosioca prinosa i potencijalnog zagađivača životne sredine. Zbog toga se sastavljaju plodosmene kod kojih su zahtevi biljaka prema N manji ili isti u odnosu na količinu N koja se unosi preko organskog đubriva, zelenišnog đubriva, biljnih ostataka i leguminoza.

Korišćenje organskih đubriva kao što je stajnjak, zelenišno đubrivo, kompost, glistenjak, čini oslonac proizvodnje zdravstveno bezbedne hrane, zbog potencijalnih negativnih efekata, koje može da izazove nekontrolisana primena mineralnih đubriva. Preduslov uspešne proizvodne jeste kombinovana biljno-stočna proizvodnja, jer jedino ona može da obezbedi kruženje hraniva unutar farme, bez velikih imputa sa strane.

Postoji nekoliko negativnih sporednih efekata koji mogu da nastanu primenom organskih đubriva: brzo ispiranje azota, širenje korova, zagađenje zemljišta štetnim mikroorganizmima. U skladu sa EC regulativom 1804/1999 za organsku proizvodnju predviđen je maksimalni unos 170 kg azota/ha godišnje đubrenjem.

U jednoj toni stajnjaka sadržaj hraniva može znatno da varira u zavisnosti od njegovog porekla, načina čuvanja, primene. Stajnjak se smatra potpunim đubrivom, jer poboljšava vodno-vazdušne osobine zemljišta, strukturu, mikrobiološka svojstva, sposobnost držanja vode, propustljivost za vodu.

Poljoprivredna proizvodnja karakteriše se stvaranjem značajnih količina različitih nusproizvoda, otpadaka biljnog i životinjskog porekla, koji mogu da se iskoriste u proizvodnji komposta. Kompostiranje je kontrolisan biološki proces razgradnje organskog materijala i njegova transformacija u stabilan humusan materijal sličan zemljištu.

Stajnjak, baštenski otpad, organski otpaci sa gazdinstva, komunalni otpad i sl. mogu da se koriste za dobijanje glistenjaka, veoma korisnog i ekološki izbalansiranog organskog đubriva. Zbog visokog kvaliteta i jednostavne proizvodnje glistenjak može da ima značajnu ulogu u organskoj proizvodnji hrane.

Značajan izvor hraniva za biljke može da predstavlja unošenje biljnih ostataka leguminoznih i neleguminoznih biljaka. Neposrednim zaoravanjem nakon žetve, žetveni ostaci pšenice, kukuruza, ječma, i drugi žetveni ostaci, može da doprinese smanjenju ispiranja azota iz zemljišta. Unošenje biljnih ostataka zaoravanjem, predstavlja metod dugoročnog građenja plodnosti zemljišta i čini važnu kariku u kruženju materija u agroekosistemu. Najveći efekat zaoravanja žetvenih ostataka postiže se, kontrolisanom razgradnjom od strane mikroorganizama.

Zakon o organskoj proizvodnji dozvoljava primenu i određenih vrsta mineralnih đubriva, u kojima aktivne materije nisu direktno pristupačne, nego moraju da pretrpe određene hemijske promene pre njihovog usvajanja od strane biljaka. Od mineralnih đubriva najčešće se koriste: rečnjak, dolomit, lapor, kalijumove soli,…

Združivanjem useva povećava se biološki diverzitet, a time i efikasnost plodosmene. Najčešće se kombinuju usevi sa različitim životnim potrebama, biljke sa dubokim korenom sa biljkama koje imaju plitak koren, biljke sa različitom razvijenošću listova, bilke sa uspravnim stablom sa biljkama sa poleglim. Gajene biljke na istoj parceli treba međusobno da se podstiču u porastu i time utiču na povećanu produktivnost biomase i prinosa, bolje korišćenje resursa, smanjenju šteta od bolesti, štetočina i korova i da utiču na satbilnosti ekosistema.

Gajenjem međuuseva i pokrivnih useva značajno se unapređuje organska poljoprivredna proizvodnja. Osnovni cilj gajenja međuuseva nije prinos, nego prvenstveno zaštita agroekosistema, smanjenje ili izostavljanje mineralnih đubriva, pesticida, povećanje biodiverziteta. Zaoravanjem ovih useva unosi se oko 100-200kg fiksiranog N u zemljište. Međuusevi se najčešće gaje izvan vegetacije glavnih useva, a čine ih predstavnici različitih familija (ljuljevi, ovas, raž, dateline, grašak, kupusnjače, lucerka).Njihovim gajenjem može da se spreči ispiranje hraniva u dublje slojeve (NO3- N), popravljaju se fizičke, hemijske, mikrobiološke osobine zemljišta i sprečava erozija.

Ishrana biljaka ovim vrstama hraniva - đubriva uz pomoć mikroorganizama upravo doprinosi očuvanju zemljišta, ekosistema odnosno životne sredine i održivosti života na zemlji.

Autor: Radmila Ćalić

Izvor: Zdrava Srbija